دیالکتیک روشنگری

دیالکتیک روشنگری یکی از مهم‌ترین آثار مکتب فرانکفورت و کار مشترک دو فیلسوف برجستهٔ این مکتب تئودور آدورنو (۱۹۶۹ – ۱۹۰۳) و ماکس هورکهایمر (۱۹۷۳ – ۱۸۹۵) است که نخستین‌بار در سال ۱۹۴۷ منتشر شد. این اثر بدون شک تأثیرگذارترین کتاب از مکتب نظریهٔ انتقادی فرانکفورت است که در طول جنگ جهانی دوم نوشته و به طور خصوصی منتشر شد. نویسندگان در مقدمه می‌نویسند: «آنچه که ما قصد انجام آن را داشتیم، چیزی کمتر از توضیح این بود که چرا بشریت، به‌جای وارد شدن به یک حالت واقعاً انسانی، در حال فرو رفتن در نوع جدیدی از بربریت است.»
دیالکتیک روشنگری وضعیت اجتماعی و روان‌شناختی عصر حاضر را بررسی می‌کند و این وضعیت را شکست کامل روشنگری می‌داند. استدلال کتاب این است با ظهور فاشیسم، استالینیسم و صعنت سرمایه‌داری که عمیقاً فرهنگ مصرف را ترویج می‌دهد، دیگر جایی برای روشنگری باقی نمانده است و پروژۀ روشنگری در تمام ابعاد ممکن با شکستی فجیع روبه‌رو شده است.
در این کتاب توضیح داده می‌شود که هدف اصلی روشنگری، آزاد کردن انسان از اختناق سیاسی و بدبختی اقتصادی و مادی بوده است؛ ولی روشنگری خود تبدیل به اسطوره‌ای شده است که منادی بدبختی و فلاکت است. از منظر آدورنو و هورکهایمر، پروژهٔ عقلانی روشنگری به تسلط تکنولوژی بر جهان و اسیر و بنده شدن فرد در نظام‌های توتالیتر منجر شده است.