دربارۀ علم؛ ویراست سوم

وقتی دربارۀ علم و امکان رکود و بسط آن سخن می‌گوییم قاعدتاً باید در حوزۀ فلسفه باشیم یعنی آنچه می‌گوییم اگر سنجیده و تحقیقی باشد فلسفۀ علم است ولی از این بیان نباید نتیجه گرفت که هرچه دربارۀ علم گفته می‌شود، لایق آن نام و عنوان است پس اگر به نام فلسفه دربارۀ علم چیزی می‌گوییم، دقت کنیم که گفته‌ها معرف ذات علم باشد. به این معنی هم نظر کنیم که فلسفۀ علم محدود در یک حوزۀ فلسفی مثل فلسفۀ تحصلی و یا فلسفۀ تحلیلی نیست و البته با ملاک‌های روش‌شناسی هم نمی‌توان حد و حدود علم را معین کرد. آن فلسفۀ علم که از زمان ماخ و به اعتباری از قرن هیجدهم پدید آمده و به فلسفۀ علم رسمی بدل شده است، صورت سطحی فلسفۀ علم است و نباید فلسفۀ علم را در آن محدود و محصور کرد. در فلسفۀ علم علاوه بر تحقیق در باب ماهیت احکام و قضایای علمی باید پرسید که علم از کجاست و چگونه قوام یافته و منشأ چه آثاری شده است و به کجا می‌رود و اکنون چه وضع و حالی دارد.